روغن سیلیکون چیست و چه کاربردهایی دارد؟
روغن سیلیکون یا روانکننده سیلیکون نوعی ماده ساخته شده از مواد پلیمر مصنوعی است که کاربردهای فراوانی بهویژه برای وسایل مکانیکی و الکترونیکی دارد و در صنایع مختلف از آن استفاده میشود. رنگ روغن سیلیکون شفاف است و برای روانکاری و تمیزکاری نیز مورداستفاده قرار میگیرد. بسیاری از این روغن برای روانکاری تردمیل استفاده میکنند برای همین خیلی از افراد آن را با نام روغن سیلیکون تردمیل میشناسند؛ از روغن سیلیکون برای ماشین و حتی برای تجهیزات پزشکی نیز استفاده میشود.
به طور کلی روغن سیلیکون (Silicone oil) به دلیل خواصی که دارد در صنایع مختلف از ساخت دارو گرفته تا استفاده به عنوان روان کننده (در تردمیل، خودرو و…) به کار برده می شود. در ادامه به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
ماهیت روغن سیلیکون چیست؟
روغن سیلیکون (Silicone oil) یا پلی متیل سیلوکسان با فرمول شیمیایی C2H8O2Si، در دمای اتاق به صورت مایع شفاف است. این ترکیب مایع شفاف، بی بو، غیر سمی و خنثی است که در دو گرید با ویسکوزیته 350 و 1000 وجود دارد.
انواع روغن سیلیکون کدام است؟
این ماده را از نظر غلظتی که دارد دسته بندی میکنند که در زیر میتوانید این دسته بندی را مشاهده کنید:
- با غلظت ۱۰۰
- با غلظت ۳۵۰
- با غلظت ۱۰۰۰
- با غلظت ۱۲۵۰۰
- با غلظت ۶۰۰۰۰
- و …
ویژگیهای روغن سیلیکون
- انعطاف پذیری
- کشش سطحی پایین
- عایق حرارتی خوب
- دارای خاصیت دفع کننده آب
- روغن سیلیکون غیر قابل اشتعال است.
- این روغن دارای فشار بخار کمی است.
- این روغن در دمای زیر صفر دچار یخ زدن نمیشود.
- روغ سیلیکون در صورت استفاده مکرر بخار نمیشود.
- روغن سیلیکون بر خلاف مادههای شیمیایی دیگر، بوی خاصی ندارد.
- این ماده دارای خاصیت ضد چسبندگی است و ویژگی مانند چسب را دارا است.
- روغن سیلیکون به دلیل بالا بودن نقطه جوش در برابر حرارت مقاوم است.
- به دلیل آزمایش در دماها و فرکانسهای مختلف این روغن عاملی دی الکتریک خوب شناخنته میشود.
- این روغن کاربردی ضد گرد و غبار است و برای تمیز کاری وسایل مکانیکی یک گزینه مناسب است.
- بالا بودن نقطه جوش یکی از ویژگیهای این روغن است و نقطه جوش این ماده بیش از ۱۴۰ درجه سانتیگراد / ۰.۰۰۲ میلی متر جیوه است.
- روغن سیلیکون در صورت فعالیت زیاد مکانیکی باعث ایجاد کف و حباب نمیشود، که به همین دلیل در صنعت خدمات غذایی از آن استفاده میشود و آن را ماده آنتی فوم میشناسند.
- در ترکیبات اصلی روغن سیلیکون مواد سمی استفاده نشده است، اما مکن است هنگام تماس با چشم به صورت موقتی باعث به وجود آمدن تحریکات چشمی شود.
کاربردهای مهم روغن سیلیکون در صنایع
صنعت
روغن سیلیکون به عنوان یکی از پرمصرف ترین روغنها در صنایع مختلف معرفی می شود. صنعتگران از این روغن به عنوان روان کننده در تردمیل، اتومبیل و سایر ماشین آلات صنعتی استفاده می کنند. این ماده یک سیال حرارتی ایده آل در مصارف صنعتی است. روغن سیلیکون در صنعت هوا و فضا کاربرد زیادی دارد و به عنوان یک روغن هیدرولیک عمل می کند. این ماده با داشتن خاصیت ضد آب، برای ایجاد این خصوصیت در وسایل مورد استفاده در صنایع مختلف از جمله پارچه ها و دوربینها بسیار عالی عمل می کند. این روغن با خاصیت جلا دهندگی خود برای ساخت واکس و پولیش مورد استفاده قرار می گیرد.
این ماده انتقال حرارتی بسیار خوبی دارد و با توجه به این خصوصیت در رادیاتور ایستگاه فضایی به عنوان یک حلقه خنک کننده گردش می کند و از افزایش دما جلوگیری می کند. در صنایع تقطیر و تخمیر به عنوان ضد فوم قوی کاربرد دارد. در صنایع مختلف مانند لوله سازی و لاستیک سازی به عنوان رها ساز قطعه از قالبهای صنعتی از این ماده می توان استفاده کرد.
پزشکی و داروسازی
جراحان در جراحی چشم از این ماده به عنوان جایگزین مایع زجاجیه چشم استفاده می کنند. همچنین هنگام عمل لیزر روغن سیلیکون باعث انتقال سریع آب از سطح شبکه چشم می شود و موجب چسبندگی سطح شبکه با رنگدانه های چشم می شود. چشم پزشکان از این ماده برای درمان بیماریهای مربوط به چشم خصوصاً ناحیه شبکه بهره می برند. پزشکان از این ماده برای درمان گرفتگی عضلات استفاده می کنند و نوع خاصی از روغن سیلیکون به نام دی متیل سیلوکسان در صنعت داروسازی به عنوان ضد نفخ مورد استفاده قرار می گیرد. از این روغن برای روغنکاری تجهیزات و لوازم پزشکی می توان استفاده کرد.
صنایع غذایی
از دیگر کاربردهای روغن سیلیکون از کاربرد این ماده در صنایع غذایی می توان نام برد. در صنایع تخمیری مانند صنایع دلسترسازی به عنوان یک ماده ضد کف مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از آشپزهای حرفه ای، مقدار خاصی از روغن سیلیکون از نوع PDMS را برای جلوگیری از ایجاد کف به غذا اضافه می کنند. در صنایع بسته بندی مواد غذایی از روغن سیلیکون استفاده های زیادی می شود. کارخانه های تولید بطری هم در فرآیند رهاسازی بطری از قالب مورد نظر از این ماده به عنوان رها ساز بهره می برند.
لوازم آرایشی و بهداشتی
روغن سیلیکون در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی بسیار پر کاربرد است. استفاده از این ماده باعث ایجاد درخشندگی می شود، بنابراین در کرمها، شامپوها و نرم کننده ها مورد استفاده قرار می گیرد و باعث ایجاد براقیت و درخشندگی در پوست و مو می شود. از سوی دیگر حضور این ماده در کرمها باعث محافظت از پوست در برابر اشعه خورشید و مانع از تبخیر آب می شود. حضور این روغن، نرمی و لطافت پوست را نیز به همراه دارد. این ماده خاصیت ضد باکتریایی دارد و کشش سطحی پایین آن باعث گسترش راحت و سریع آن روی پوست و مو می شود.
رزین
رزین نیز همانند سیلیکون از مواد پرکاربرد در صنایع مختلف است. یکی از زمینه های کاربرد این ترکیبات، نقاشی به سبک آبستره است. در واقع روغن سیلیکون در نقاشی به این سبک در ترکیب با رزین باعث ایجاد اشکال تصادفی و در عین حال بسیار زیبا روی بوم نقاشی می شود. رزین اپوکسی و سیلیکون اویل در این تکنیک مورد استفاده قرار می گیرند. در جواهرسازی هم از ترکیب این دو ماده می توان طرحهای زیبا و خارق العاده ای را ایجاد کرد.
کاربردهای روغن سیلیکون به صورت کلی
- ساخت پولیش
- ساخت واکس
- صنایع غذایی
- افزودنی بتن
- ساخت و تولید لوله و شیلنگ
- محصولات آرایشی بهداشتی
- روغن کاری ابزار پزشکی
- تولید رنگ و پوشش
- روغن کاری در نجاری
- قابل استفاده در فرایند تخمیر دلستر
- صنایع نقاشی
- ساخت اسپریهای روان کننده
- پرداخت کاری نرم در نساجی
- قابل استفاده در دوربینهای ضد آب
- صنایع لاستیک و پلاستیک سازی
- برای درمان گرفتگی عضلات
به طور کلی این ماده:
- به عنوان سرد کننده در دستگاههای سرمایش
- روغن سیلیکون در تولید محلولهای ضد زنگ قابل استفاده است.
- از این ماده برای خنک کرد مجموعه کلاچ فن استفاده میکنند.
- تمیز کاری ابراز ساختمان مانند (ماله پروانهای، شمشه ماله، کاتر آسفات بر، بتونیر و غلتک)
- قابل استفاده در آزمایشگاه (به عنوان یک ماده خنثی در واکنش شیمیایی و جداسازی ماکرومولکول)
- این روغن در صنایع هوا فضا برای روغن هیدرولیک (به دلیل دارا بودن خاصیت ضد برش) استفاده میشود.
- صنایع پزشکی (در هنگام عمل جراحی جایگزین مایع زجاجیه چشم میشود و برای درمان چشمی هم کاربرد دارد)
- این روغن در محصولات مراقبت از پوست به عنوان یک لایه محافظ پوست عمل میکند و از خشکی پوست جلوگیری میکند.
- روغن سیلیکون در داروهای ضد نفخ قابل استفاده است و باعث کاهش گازهای دستگاه گوارش میشود.
- برای روانکاری و تمیز کردن وسایل کشاورزی ماننند (اره زنجیری، چمن زن، چاله کن موتوری، شاخه زن، شمشاد زن، روتیواتور، شخم زن، قیچی باغبانی و علف تراش)
- در رستورانها و هتلها از این ماده کمی به روغن پخت و پز اضافه میکنند تا از کثیف شدن و پاشیدن روغن جلوگیری شود، اما استفاده زیاد آن قطعاً سمی است.
- روغن سیلیکون مادهای است که برای نگهداری ابزارهای جراحی استفاده میشود.
- روغن سیلیکون برای تردمیل و ماشینهای صنعتی به عنوان روان کننده، سیال حرارتی و مایع هیدرولیک کاربرد دارد.
- در تولید کرمهای پوستی برای تسکین سوختگی قابل استفاده است. همچنین استفاده در محصولات پوستی یاعث سفید ماندن پوست، افزایش نرمی، افزایش نفوذپذیری، ایجاد براقیت، محافظت از پوست در برابر نور آفتاب و از بین بردن باکتری میشود.
خطرات و عوارض
- محققین در رابطه با مضر بودن روغن سیلیکون بر این باورند از لحاظ فیزیولوژیکی این ماده خطری برای انسان و حیوان ندارد، اما اخیراً در رابطه با خطرات این ماده نظریههایی را منتشر کردهاند.
- پلی دی متیل سیلوکسان، باعث صرع خفیف و اختلالات سیستم عصب مرکزی میشود.
- در صورتی که سیلیکون با چشم برخورد کند باعث سوزش و التهاب چشم میشود و برای برطرف شدن سوزش چشم، 10 دقیقه چشمها را بشورید. در صورت داشتن لنز در چشم فوراً آن را در بیاورید.
- این ماده ممکن است باعث به وجود آمدن التهابات پوستی شود، که در صورت پیش آمدن این مورد پوست را با آب بشورید.
- تحقیقات نشان داده به صورت کلی این ماده سمی نیست ، اماباید سعی کرد کمتر در معرص این ماده قرار گرفت.
- این ماده باید در ظرفهای مهر و موم شده نگهداری شود.
- در انبارهای نگهداری روغن سیلیکون به هیچ وجه نباید دخانیات استعمال کرد.
- در محیط و فضای باز با روغن سیلیکون کار کنید.
- در صورت استنشاق این ماده باعث به وجود آمدن سرگیجه، تهوع، اسهال و خواب آلودگی میشود، پس از استنشاق این ماده سریعاً محیط را ترک کنید.
- این ماده برای آبزیان خطرناک است، هیچوقت در محیط زیست آن را رها نکنید.
در پایان
به دلیل بی اعتمادی سازندگان محصولات آرایشی بهداشتی به روغن سیلیکون و آثار مخرب بر روی محیط زیست سعی بر جایگزین کردن این ماده با مادههای دیگر دارند. دو مادهی جایگزین برای این روغن، مادههای دایمتیکون و پلی دی متیل سیلوکسان هستند، که جزء مادههای بی خطرتر نسبت به روغن سیلیکون به حساب میآیند.
موفقیت در زندگی وابسته به داشتن اطلاعات ارزشمند از علم روز است.