لیتارژ و کاربردهای آن در صنایع
لیتارژ (Litharge) نوعی ماده معدنی است که عمدتاً برای ساخت تثبیت کننده های سرب ، سفال ، رنگ ، جوهر و لعاب ظروف استفاده می شود.
این ترکیب شیمیایی که به نام مونو اکسید سرب نیز شناخته می شود ، پودری مایل به قرمز یا زرد رنگ ، خاکی ، بی بو و جامد می باشد که در آب نامحلول است.
نام های رایج دیگر این جزء شیمیایی شامل اکسید سرب (Lead Oxide) ، اکسید سرب زرد ، Plumbous Oxide می باشد ولی معمولاً این ترکیب شیمیایی را مونوکسید سرب (Lead Monoxide ) می نامند. این ماده شیمیایی دارای درجه سختی ۲ است و در اسیدها و بازها حل می شود و برای انسان سمی می باشد. لیتارژ اگر متبلور نشود ، ماسیکوت نامیده می شود ولی اگر پس از ذوب و سرد شدن متبلور شود ، لیتارژ نامیده می شود.
نام شیمیایی لیتارژ ریشه در کلمه ای لاتین Lithargyrus دارد که از ترکیب لیتوس (سنگ) + آرگوروس (نقره) گرفته شده است. همانطور که در ادامه مطالعه خواهید کرد لیتارژ به معنای واقعی باقی مانده مواد معدنی پس از تصفیه نقره است!
روش تولید لیتارژ در صنایع
لیتارژ یک ماده معدنی ثانویه است که از اکسیداسیون سنگ معدن گالن ( galena ores ) تشکیل می شود. این ماده معدنی به عنوان یک پوشش با ساختار کریستال چهار ضلعی تشکیل می شود. اجزای شیمیایی لیتارژ به آن بافت نرم و چرب می دهد که دارای گرانش بسیار خاص بین ۹٫۱۴ تا ۹٫۳۵ است.
همچنین می توان اکسید سرب را با گرم کردن فلز سرب تولید کرد . دمای مورد نیاز برای این کار حدود ۶۰۰ درجه سانتی گراد می باشد آماده سازی این فرآیند شامل پمپاژ هوا بر روی سرب مذاب است که باعث می شود ماده معدنی اکسیده شده از بالای آن به درون یک ظرف دیگر بریزد که در عرض چند دقیقه به صورت پودر سخت می شود. دانشمندان لیتارژ را ابتدا به عنوان یک پلی مورف ماسیکوت ( massicot ) کشف کردند و بعد از گذشت سالها در سال ۱۹۱۷ به عنوان یک ماده معدنی جدید شناخته شد.
کاربردهای لیتارژ:
این پودر زرد رنگ که محصول جانبی اکسیداسیون سنگ گالن می باشد ، مزایا و کاربردهای متعددی در محصولات صنعتی و صنایع مختلف دارد.
کاربرد لیتارژ در نقاشی:
از اکسید سرب در تهیه و تولید داخلی رنگ های مختلف نظیر رنگ روغن استفاده می شود. زیرا خاصیت خشک کنندگی بسیار خوبی دارد.
اکسید سرب در پزشکی:
از آنجایی که اکسید سرب خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد، به همین علت از آن در پزشکی برای شست و شو و ضدعفونی کردن وسایل و تجهیزات پزشکی استفاده می شود.
کاربرد لیتارژ در کوزه گری:
در کوزه گری از اکسید سرب به منظور تهیه لعاب بر روی لوازم سفالی استفاده می شود که علاقه مندان بسیاری را به خود جذب کرده است.
اکسید سربدر لوازم خودرو:
یکی از کاربردهای اصلی اکسید سرب در تهیه و تولید باتری خودرو می باشد. در واقع می توان به منظور تولید باتری های اسیدی سربی استفاده کرد.
خطرات مربوط به لیتارژ و اقدامات احتیاطی مرتبط با آن چیست ؟
این ماده شیمیایی سمی است و اگر استنشاق و یا خورده شود می تواند باعث ایجاد مسمومیت حاد در فرد شود. این ماده شیمیایی یک تراتوژن یا سرطان زا و مشکوک به موتاژن ( mutagen ) است. در صورت تماس با پوست نیز ممکن است باعث سوزش یا حتی زخم شدن پوست در ناحیه تماس شود. همیشه به یاد داشته باشید ، در هنگام استفاده از این ماده شیمیایی از تجهیزات مراقبتی مانند عینک ، دستکش و محافظ استفاده کنید.
در صورت تماس با چشم ها بلافاصله با آب مقطر و پاکیزه چشم خود را شست و شو دهید و در صورت پوشیدن لنزهای چشمی ، سریعا آنها را از چشم خود بردارید.
در صورت تماس با پوست بلافاصله محل برخورد این ماده شیمیایی را با آب و صابون به خوبی بشویید و در صورت استنشاق یا بلع، ابتدا مصدوم را به فضای باز و هوای تازه منتقل کرده و سپس به دنبال مراقبت های پزشکی برای مصدوم باشید.
عوارض و خطرات قرار گرفتن در معرض سرب
سرب همچنین می تواند ، عوارض جانبی خطرناکی برای انسان ایجاد کند این عوارض جانبی عبارتند از :
- اختلال در بیوسنتز هموگلوبین و کم خونی
- افزایش فشار خون
- آسیب به کلیه ها
- سقط جنین
- اختلال در سیستم عصبی
- آسیب مغزی
- کاهش باروری مردان از طریق آسیب به اسپرم ها
- کاهش توانایی یادگیری کودکان
- اختلالات رفتاری کودکان مانند پرخاشگری ، رفتارهای تکانشی و بیش فعالی
همچنین لازم به ذکر است که سرب می تواند از طریق جفت مادر ، وارد بدن جنین شود. به همین دلیل می تواند ، باعث بروز آسیب های جدی به سیستم عصبی و مغز جنین قبل از تولد شود.
موفقیت در زندگی وابسته به داشتن اطلاعات ارزشمند از علم روز است.