سومر کجاست ؟ زادگاه نخستین تمدن بشری کجاست؟
سومر کجاست ؟ این منطقه همسایه جنوبی منطقه اَکَد در شمال میان رودان بود. دانستن این بخش از اطلاعات ارزشمند علم روز به موفقیت در زندگی کمک شایانی میکند.
سومری‌ها مردمانی اهل جنوب میان‌رودان بودند که در بازۀ زمانیِ حدود 4100 تا 1750 پیش از میلاد تمدنی شکوفا داشتند. نام آنها از نام منطقه‌ای برگرفته شده که اغلب – و به اشتباه – «سرزمین سومر» نامیده می‌شود، درحالی‌که سومر هرگز ماهیت سیاسی یکپارچه‌ای محسوب نمی‌شده و فقط نام منطقه‌ای دربردارندۀ چند دولت-شهر با حاکمیت‌های جداگانه و مستقل بوده است.
علم روز در دانستن سرنوشت گذشتگان است. درباره منشأ قوم سومر و تمدن سومر نظرات مختلفی مطرح کرده است. گروهی از مورخان معتقدند که تمدن‌های قدیم سومری و ایلامی که در کنار یکدیگر هستند، منشأ واحد دارند و محل اولیه‌شان منطقه‌ای در جنوب شرق ایران یعنی کوهستان‌های بلوچستان بوده. در مقابل اما ساموئل نواه کرامر (متولد ۱۸۹۷ و درگذشت ۱۹۹۰)، یکی از شرق‌شناسان آمریکایی و استاد آشورشناسی دانشگاه پنسیلوانیا، درباره آشور و سومر و بین‌النهرین معتقد است تمدن را مهاجرانی از جنوب غربی ایران به جنوب بین‌النهرین آوردند.
نخستین شهرهایی که در سومر بنا شدند، عبارت بودند از:
- اِریدو
- اوروک
- اور
- لارسا
- ایسین
- اَداب
- کولّاح (Kullah)
- نیپّور
- کیش
نخستین شهر سومر
دانش باستان‌شناسی امروزه اوروک را کهن‌ترین شهر میان‌رودان معرفی میکند، اما از نظر سومری‌ها نخستین شهر دنیا اِریدو (Eridu) بود، که ایزد سومری خردورزی و آب، اِنکی، نگهدار اصلی آن شمرده می‌شد و آن را از دل زمین‌های پر آب باتلاقی برآورده و مرکز فرمانروایی و نظم در سراسر آن سرزمین قرار داده بود. بنا شدن اریدو به دست اِنکی نمایانگر نوعی عصر طلایی به حساب می‌آمد، که می‌توان آن را با باغ عدن در انجیل مقایسه کرد ، مکان و زمانی که آدمیان و ایزدان با هم در آن به سر می‌بردند و مهد پیدایش قوانین حاکم بر تمدن (معروف به «مِه» (meh)) بود.
دستاوردهای سومر
شهرهای سومر مدام بزرگ‌تر می‌شدند، و سومری‌ها هرگاه شهرشان فضای بیشتر و منابع بیشتری لازم داشت برای گرفتن آنها به سراغ دیگر مردمان منطقه می‌رفتند.در دورۀ اوروک، فرهنگ رشد سریعی داشت و شاید بزرگ‌ترین اختراع بشر یعنی خط و نوشتار نیز در اوج همین دوره، حدود 3600 تا 3500 پیش از میلاد، رقم خورد.
نوشتن
دانش سومر کجاست ؟ فن نوشتن ابتدا در پاسخ به نیاز برقراری ارتباط مکاتبه‌یی برای داد و ستد از راه دور پدید آمد، و قابلیتی در حد ثبت اطلاع‌های پایه، مثل «دو گوسفند – پنج بز – کیش»، داشت که برای فرستندۀ آن زمان به قدر کافی گویا بودند، اما به زحمت می‌توانستند به دریافت‌کننده حالی کنند که منظور فرستادن دو گوسفند و پنج بز به مقصد شهر کیش است یا فرستادن آنها از شهر کیش به مقصدی دیگر، این که حیوان‌ها را زنده لازم دارند یا ذبح‌شده، و این که هدف از انتقال آنها چیست.
پیدایش خط میخی
پیشرفت‌های بعدی با چنین انگیزه‌هایی موجب شدند در دورۀ سلسله‌های نخستین به سامانۀ نوشتاری‌ای برسیم که قابلیت ثبت نوشته‌هایی بسیار پیچیده‌تر، مثل حماسۀ گیلگمش، سرودهای اِن‌ههِ‌دوآنّا در ستایش اینانّا، و بسیاری آثار ادبی بزرگ دیگر را در خود داشت. این گونه بود که سومری به زبان نوشتاری رایج در سراسر میان‌رودان تبدیل شد و مبنای سامانۀ نوشتاری معروف به خط میخی قرار گرفت.