دوبینی چشم چیست؟

دوبینی چشم یا دوگانگی دید به انگلیسی Diplopia، به نوعی اختلال دید گفته می شود که در آن فرد از یک جسم واحد دو تصویر می بیند.

بیماری دوبینی ممکن است به حالت های عمودی، افقی، قطری و یا به صورت چرخش تصویر یک جسم در مقایسه با دیگر اجسام ظاهر شود. دوگانگی دید می تواند یکی از اولین علائم و نشانه های بیماری همستی همانند اختلال در عضلات و اعصاب باشد که منجر به اختلال در تعادل فرد، حرکت و مشکل در توانایی خواندن می شود.

علت اصلی دوبینی چشم

این بیماری معمولا به دلیل وجود مشکل در ماهیچه های بیرونی چشم رخ می دهد. بدین صورت که عملکرد هر دو چشم بدون مشکل است اما نمی تواند بر روی یک هدف یا جسم خاص تمرکز کند. ماهیچه های بیرونی چشم می تواند در اثر عوامل مختلفی دچار مشکل شوند از جمله:

• معضلات فیزیکی
• اختلالات اعصاب مغزی که محرک اعصاب هستند
• اختلالات تماس عصبی – ماهیچه ایی
• اختلال در سلولهای چشم
• مصرف مواد سمی

انواع دوبینی چشم

اگر دوبینی در یک چشم به وجود بیاید به آن «دوبینی تک چشمی (Monocular)» گفته می‌شود. اگر دوبینی در هر دو چشم به وجود بیاید به آن «دوبینی دو چشمی (Binocular)» گفته می‌شود. درمان دوبینی به علت و نوع آن بستگی دارد، اما شامل تمرینات چشم و عمل جراحی می‌شود.

برخی اطلاعات ضروری در مورد دوبینی چشم

در اینجا برخی نکات کلیدی در مورد دوبینی چشم را ذکر می‌کنیم:

• این بیماری می‌تواند بر اثر برخی بیماری‌های زمینه‌ای به وجود بیاید.
• دوبینی ممکن است در یک چشم یا هر دو چشم به وجود بیاید.
• کودکان می‌توانند با چپ‌چشمی یا درهم کشیدن چشم‌ها باعث بروز یا عود دوبینی شوند.
• دوبینی موقتی می‌تواند بر اثر مصرف الکل و سایر مواد مخدر به وجود بیاید.
• درمان‌های دوبینی شامل عمل جراحی، تمرینات مخصوص چشم و لنزهای چشمی است.

درمان اختلال دوبینی یک چشمی

آستیگماتیسم به طور معمول با استفاده از لنزهای تماسی یا عینک درمان می‌شود. همچنین، جراحی لیزر می‌تواند برای ترمیم قرنیه و رفع این اختلال مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که جراحی لیزر مناسب نیست، جراحی آب مروارید یا جراحی دیگری ممکن است در نظر گرفته شود. علاوه بر این، استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی نیز می‌تواند به تسکین علائم این اختلال کمک کند. در مواردی که اختلال دوبینی ناشی از ضایعات مغزی، تومورها یا آسیب‌های تروماتیک باشد، جراحی مغزی ممکن است لازم شود.

درمان اختلال دوبینی دو چشمی

بسته به علت اختلال، درمان‌ها ممکن است متفاوت باشند، اما می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• استفاده از عینک: استفاده از عینک باعث تصویر بهتر و واحد در دو چشم می‌شود.
• تمرینات چشم: تمرینات خاصی انجام داده می‌شود که به بهبود نارسایی همگرایی کمک می‌کنند.
• استفاده از لنز مات: استفاده از لنز‌های مات ممکن است تصویر را بهبود دهد.
• تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس به عضلات اطراف چشم ممکن است آرامش این عضلات را ایجاد کند.
• استفاده از پچ چشم: استفاده از پچ چشم می‌تواند به تصحیح تصویر کمک کند.
• عمل جراحی روی عضلات چشم: در مواردی، جراحی بر روی عضلات چشم برای اصلاح موقعیت آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین، استفاده از عینک یا منشور می‌تواند تصویر را به نحوی تغییر دهد که هر دو چشم تصویر واحدی را مشاهده کنند.

تمرینات چشمی

انجام تمرینات و حرکات خاص ممکن است نتواند بسیاری از علل ایجاد کننده اختلال دوبینی را رفع کند، اما می‌تواند در بهبود نارسایی همگرایی کمک کند. تمرینات شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تمرین همگرایی صاف:
   • روی هدفی دقیق مانند یک مداد یا خودکار تمرکز کنید.
   • شیء یا متنی را در فاصله‌ی چشمی واحد (حدود یک دست) از خود نگه دارید.
   • سعی کنید تا هدف را به صورت تصویر واحد حفظ کنید.
   • هدف را به آرامی به سمت بینی حرکت دهید.
   • هنگامی که تصویر دو تصویر می‌شود، دوباره تمرکز کنید تا تصویر واحد ایجاد شود.
   • زمانی که تصویر ترکیب نشد، دست خود را به حالت اول بازگردانید و تمرین را از نو شروع کنید.
   • دامنه همگرایی طبیعی تا ۱۰ سانتیمتر از بینی فاصله دارد. سعی کنید تا تصویر را در این محدوده تمرکز دهید.
2. تمرین پرش همگرایی:
   • هدفی را انتخاب کنید و آن را در فاصله‌ی ۲۰ سانتیمتری از چشم‌های خود نگه دارید.
   • بین ۵ تا ۶ ثانیه به آرامی به هدف نگاه کنید.
   • سپس به هدف دیگری در فاصله حدود ۳ متری نگاه کنید.
   • تدریجاً به هدف نزدیک‌تری نگاه کنید.
   • این تمرین را تکرار کنید و هدف را به تدریج به سمت بینی حرکت دهید تا بتوانید بدون دوبینی در فاصله‌ی ۱۰ سانتیمتری به آن نگاه کنید.

نتیجه

اثربخشی این تمرینات تا حد زیادی به درمان نارسایی همگرایی محدود است. اگر علائم و نشانه‌های دوبینی بهبود پیدا نکرد، برای آزمایش‌های بیشتر به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید.

پزشکی در زندگی میتواند به خوبی ما را در زمینه سلامتی و بهداشت راهنمایی کند. موفقیت در زندگی منوط به داشتن اطلاعات ارزشمند از علم روز و علی الخصوص در حوزه سلامتی و بهداشت است.